Doktorlar ve Klinikler İçin Reklam Yasağı

Sağlık Bakanlığı tarafından yayınlanan genelgeye uymayan çok sayıda içerik, doktor ve klinik web sitelerinde ve sosyal medya reklamlarında bilinçli olarak yapılıyor. Doktorlar ve klinikler, web sitesi içeriğinde, sosyal medya gönderisinde veya reklam yayınında yapılan hataların çoğunun farkında değiller veya farkında değiller. Tabip Odaları, 6023 sayılı Kanun’un 39. maddesi ve Türk Tabipleri Birliği Disiplin Yönetmeliği uyarınca bildirim ve şikayet üzerine inceleme yapma, soruşturma açma, disiplin kovuşturması yürütme ve disiplin cezası verme yetkisine sahiptir. Yine de tıbbi deontoloji ve hekimlik meslek etiği kurallarına aykırı davranan hekimler için Onur Kurulları, “uyarma cezası”, “para cezası”, “geçici olarak meslekten alkoyma” ve “oda bölgesinde çalışmanın yasaklanması” gibi cezalar verebilir. 

Doktorlarımızın bu cezalara maruz kalmamaları için web sitesi ve diğer tanıtım faaliyetlerini uygun bir şekilde sürdürmeleri gerektiğini önemle hatırlatırız.

Sağlık Bakanlığı tarafından yayınlanan “Bilgilendirme ve Tanıtım Faaliyetleri” konulu 2011/59 sayılı genelge, sağlık alanındaki reklam ve tanıtım ile ilgili olarak aşağıdaki gibidir.

1219 sayılı Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun’un 24 üncü maddesi, “İcrayı sanat eden tabipler hasta kabul ettikleri mahal ile muayene saatlerini ve ihtisaslarını bildiren ilanlar tertibine mezun olup, diğer suretlerle ilan, reklâm ve saire yapmaları memnudur” diyor.Tıbbi Deontoloji Nizamnamesinin 9 uncu maddesi, “Tabip ve diş tabibi, gazete ve sair neşir vasıtaları ile yapacağı ilanlarda ve reçete kâğıtlarında ancak ad ve soyadı ile adresini, Tababet İhtisas Nizamnamesine göre kabul edilmiş olan ihtisas şubesini” belirtir. Akademik unvanını ve muayene gün ve saatlerini yazabilir.” ve 39 uncu maddesinde de, “Tabip ve diş tabibi, meslektaşlarının hastalarını elde etmeğe matuf hareket ve teşebbüslerde bulunamaz.” hükümleri sevk olunmuştur. 

Yine, özel sağlık kuruluşlarına ilişkin yönetmelikler, tıbbi deontoloji ve meslek etiği kurallarına aykırı olarak, sağlık kuruluşları tarafından insanları yanıltan, yanlış yönlendiren, doğruluğu bilimsel olarak kanıtlanmamış veya yerleşik tıbbi metot haline gelmemiş uygulamalara dayalı tanıtım yapılamayacağını ve yalnızca ruhsatında kayıtlı hizmet alanlarına ilişkin bilgiler verilebilir.

Bu yasaların amacı, insan sağlığının ticarileştirilmesini önlemek ve temel bir kamu hizmeti olarak görülen sağlık hizmetleri sırasında kamu yararını korumak. Özel sağlık kuruluşları, mevzuatta izin verilen bilgilendirme ve tanıtım kapsamı dışında faaliyette bulundukları takdirde, ilgili yasa ve yönetmelikler tarafından cezalandırılır. Bununla birlikte, özel sağlık kuruluşları tarafından yapılan reklamlar ve tanıtımlarda son zamanlarda maksadını aşan ifadeler kullanıldığı ve bilgilendirme ve tanıtımın reklam boyutuna taşındığı görüldü. Bu bağlamda, bilgilendirme ve tanıtım faaliyetlerini ilgili mevzuata uygun olarak yürütmek ve uygulamada uyum sağlamak için aşağıdaki hususların açıklanması gerekmektedir.

1) Özel sağlık kuruluşları;

a) Faaliyete başladığı tarihten itibaren en fazla bir ay süre ile toplumu hasta kabul ve tedavi ettiği uzmanlık dalları, adres ve iletişim bilgileri konusunda bilgilendirmek,

b) Faaliyet izin belgesinde, tıbbî deontoloji ve meslekî etik kurallarına aykırı olarak, “ilk”, “tek”, “deneyimli”, “üstün teknolojik yatırım”, “farklı bir anlayışla”, “güçlü ve uzman kadro”, “sağlıkta kalite”, “daha az komplikasyon, daha çok hasta konforu, daha erken taburcu “Bembeyaz bir gülümseme için 24’e kadar açığız”, “Bıçaksız lazer teknolojisi ile gözlerde HD kalitesi”, “… dönemde bu tetkik yapılmazsa…. hastalık engellenemez”, “önceden tedbirinizi alın”, “bu cihazla hiçbir şey saklanmaz”, “el bileğinden kalbe giden radyal anjiyografi yöntemi”, “en son uygulanır.

c) Oluşturulan web sayfalarında sadece hastaların kabul ve tedavi ettikleri uzmanlık dalları, faaliyet izin belgelerinde belirtilen ünite ve cihazlar, çalışma saatleri, iletişim ve adres bilgileri ve tedavi edici sağlık hizmetine ilişkin bilgilerin yer alması; ancak, yukarıdaki (b) bendinde belirtilen gücü veya deneyime sahip sağlık meslek mensupları tarafından verilen bilgilerin yukarıda belirtilen gücü veya deneyimi içermemesi gerekir.

ç) Kurumları veya hizmetleri ile ilgili olarak yukarıda belirtilen düzenlemelere uygun olmayan yazı, el broşürü, kartvizit, ilan, tanıtım veya reklam materyalleri bulundurma ve dağıtma,

d) Kişilerin bilgi ve rızaları olmaksızın kişilerin telefonlarını rastgele aramaması, mektup, kısa mesaj veya e-posta göndermemesi, kuruluşlarına daha önce gelen kişilerle ancak hastalıkları ile ilgili veya randevu tarihleri hakkında iletişim kurması gerekir.

2) Özel sağlık kuruluşlarının, “hasta taşıma hizmeti alımı” konulu 2011/ 20 sayılı Bakanlığımız Genelgesi kapsamında (kas sistemi, nörolojik, ruh sağlığı ve benzeri kronik hastalıkları olan hastalar, kanser hastalarının kemoterapi ve radyoterapi tedavileri, ayaktan fizik tedavi ve rehabilitasyon alan hastalar, organ ve doku nakli yapılmış veya yapılacak olan hastalar, doğum yapmış olup da hastaneden taburcu edilen anne ve bebekler).

3) 1219 sayılı Kanun’un 25. maddesi, “Diploması olmadığı hâlde, menfaat temin etmek amacına yönelik olmasa bile, hasta tedavi eden veya tabip unvanını takınan şahıs iki yıldan beş yıla kadar hapis ve bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır” ve 8. maddesi, “Türkiye’de icrayı tababet için bu kanunda gösterilen vasıfları haiz olanlar umumi surette hastalıkları tedavi hakkını haizdir.hükümleri sevk edildi. Anılan hükümler, Türkiye’de hastalıkları tedavi etme hakkına haiz olan kişileri kapsamaktadır. Ancak, doğruluğu bilimsel olarak kanıtlanmamış ve yaygın bir tedavi yöntemi haline gelmemiş herhangi bir tedavi yöntemini hastalar üzerinde uygulama yetkisi hiçbir hekime verilmez. İnsan sağlığına yönelik geleneksel veya tamamlayıcı tedavi yöntemlerinin hekimlerce veya hekimlerin yönlendirmesiyle ilgili olarak, aynı Kanuna 6225 sayılı Kanunun 9 uncu maddesi ile eklenen Ek 13 üncü madde, ilgili sağlık mensupları tarafından uygulanabileceği öngörülmüştür.

Ancak, görsel, işitsel ve internet medyasında, bazı hekimlerin ve kimselerin tıbbi faydaları klinik çalışmalarla kanıtlanmamış tekniklerle hastalıkları tedavi ettiği veya tedaviye yardımcı olduğu yönünde çok sayıda tanıtım ve reklam yapıldığı görülmektedir. Bu tür faaliyetlerin 1219 sayılı Kanuna aykırı olduğu göz önüne alındığında, bu tür faaliyetlerin tespit edilmesi durumunda Kanunda öngörülen idari cezaların derhal uygulanması ve adli makamlara bildirilmesi gerekmektedir.